12 EYLÜL 1980 DARBESİ

Konu: 12 EYLÜL 1980 DARBESİ Ptsi Haz. 02, 2008 3:33 pm

12 Eylül Darbesi veya 1980 Darbesi,

Türkiye'de, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 12 Eylül 1980 günü emir komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askeri müdahale. 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihinde silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesi. Bu müdahale ile Süleyman Demirel'in Başbakan'ı olduğu hükümet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi 1970 sonrasında değiştirilen 1961 Anayasası tamamen rafa kaldırıldı ve Türkiye siyasetinin yeniden tasarlandığı bir askeri dönem başladı.

lağvedildi, Sıkıyönetim ilanı

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşan Milli Güvenlik Konseyi, radyodan okunan ilk bildiriye göre:
İç Hizmet Kanununun verdiği Türkiye Cumhuriyeti'ni kollama ve
koruma görevini yüce Türk Milleti adına emir ve komuta zinciri içinde
ve emirle yerine getirme kararını almış ve ülke yönetimine bütünüyle el
koymuştur.

12 Eylül dönemi

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve Kuvvet Komutanları tarafından oluşturulan askeri cunta Milli Güvenlik Konseyi adı altında 1983 genel seçimine kadar Türkiye'ye ilişkin tüm kritik kararları aldı.
Darbe ardından geçen 3 yıl içerisinde önemli kanunların tamamına yakını değiştirildi ve cuntanın belirlediği Danışma Meclisi tarafından hazırlanan Anayasa, 1982 yılındaki halk oylamasında,
yüzde 92'lik "Evet" oyu ile büyük farkla kabul edildi. Halk oylamasında
'Hayır' oyu kullananları sandık başında baskı altında tutmak için rengi
dışardan görünen oy pusulaları kullandırıldığı iddia edildi ama bu,
Anayasa'nın çok büyük çoğunlukla kabul edilmesini açıklayan tek neden
değildi. Anayasa'nın kabulünün bir başka önemli etkeni olarak, ihtilal
öncesi iç savaş ortamı nedeni ile vatandaşların kendi hayatlarından
endişe etmesi de ifade edilir
12 Eylül 1980 darbesi, Türkiye'de halkın önemli bölümü tarafından
sosyal,siyasi ve ekonomik sorunların hiçbirine çözüm bulamayan iflas
etmiş parlamenter rejimin 'haklı' alternatifi olarak görüldü. Bu
nedenle, darbeye bir direniş olmadığı gibi, büyük çoğunluk, darbe
liderlerini, ülkenin yeni liderleri olarak kısa sürede benimsedi.
Aynı halk oylamasında, Kenan Evren Cumhurbaşkanı seçildi. Kabul
edilen Anayasa'da, cunta üyelerinin ömür boyu yargılanmasını engelleyen
geçici 15. madde, seçimlerle iktidara gelen hiçbir hükümet tarafından
kaldırılmadı ve 12 Eylül liderlerinin dokunulmazlığı sürdü.

Darbe gerekçeleri

12 Eylül 1980 askeri darbesinin gerekçeleri arasında ülkede yaygınlaşan siyasi cinayetler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin birçok tur ardından Cumhurbaşkanı'nı seçememesi ve 6 Eylül günü Konya'da Necmettin Erbakan şerîat amaçlı bir kalkışma girişimi olarak nitelediği yürüyüş gösterildi. önderliğinde yapılan ve darbe liderlerinin
Ülkede tırmandırılan sağ - sol ve alevi - sünni
gerginliği bireysel ve kitlesel siyasi cinayetleri besledi. 12 Eylül
1980 öncesinde sağ ve sol siyasi hareketin önde gelen temsilcileri
cinayetlere kurban gitti. Doç. Bedrettin Cömert, Abdi İpekçi, Gün Sazak, Nihat Erim
ve tanınmış birçok kişi sağ ve sol gruplara mensup militanlar
tarafından öldürüldü. Darbe öncesinde siyasi cinayetlerin sayısı her
gün 30'a yaklaşıyordu.
12 Eylül 1980'e gelindiğinde 19 ilde sıkıyönetim uygulanıyordu.
Ülkede, yönetemeyen hükûmet, karar alamayan Meclis ve ardı arkası
kesilmeyen siyasi cinayetlerin yol açtığı yılgınlık havası, 12 Eylül
öncesi dönemin son Başbakanı Süleyman Demirel'in "70 sente muhtacız" sözü ile özetlenen işsizlik, kıtlık ve işyeri anlaşmazlıkları ile yoğunlaştı.
Darbe ardından, siyasi cinayetlerin çok kısa sürede sona ermesi,
güvenlik güçlerinin şiddet eylemlerini darbe öncesinde neden önlemediği
/ önleyemediği sorularını da beraberinde getirdi. Amerika Birleşik Devletleri Jimmy Carter'a "bizim çocuklar işi bitirdi"
anlamında bir mesajın, bir toplantının ortasında iletildiğinin
anlaşılması, 12 Eylül'de ABD'nin rolü konusunu da tartışmalara açtı.
Darbeden sonra ilk idam edilenler 9 ekim 1980 tarihinde ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu ve sol görüşlü Necdet Adalı olmuştur. yönetiminin darbeden haberdar olduğu ve darbe gecesi Başkan
.
12 Eylül 1980 ardından partiler lağvedildi, parti liderleri önce
askeri üslerde gözetim altında tutuldu, ardından yargılandı. Bu durum,
siyasi partilerin sürekliliği konusunda tarihsel sorunlar yaşayan
Türkiye'de siyasi temsilin demokratikleşmesi önünde yeni bir engel
oluşturdu, siyasi gelenekler geçici de olsa alt-üst edildi.

1983 Genel Seçimleri

Ana madde: 1983 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri
6 Kasım 1983 genel seçimine, kapatılan eski siyasi partilerin hiçbiri katılamadı; 1982 yılında hazırlattığı Anayasa'yı onaylayarak cuntayı destekleyen seçmen, cuntanın işaret ettiği emekli Orgeneral Turgut Sunalp liderliğindeki Milliyetçi Demokrasi Partisi'ni degil, Turgut Özal liderliğindeki Anavatan Partisi'ni iktidara getirdi.

ABD'nin rolü

İlk kez Mehmet Ali Birand'ın 12 Eylül 04.00 (1984) adlı kitabında ortaya atılan, 12 Eylül Darbesi sırasında dönemin ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Türkiye Paul Henze'in askeri müdahaleyi haber alırken haberi ulaştıran diplomatın your boys have done it -- seninkiler yaptı/bizim çocuklar işi bitirdi - anlamındaki konuşması, 12 Eylül Darbesi içinde ABD'nin rolü konusunda tartışmalara neden olmuştur. Henze'den sonra Ankara’daki çocuklar başardı şeklindeki mesaj Başkan Jimmy Carter’a iletilmiştir. Paul Henze 2003 yılında bir Türk gazetesine verdiği demeçte Bizim çocuklar işi başardı sözlerinin Mehmet Ali Birand'ın uydurması olduğunu belirtmiş, ancak kısa bir süre sonra Birand 1997'de Henze ile yaptığı görüşmenin sesli ve görüntülü kayıtlarını yayınlayarak Henze'i yalanlamıştır... Masası Sorumlusu

Konu: Geri: 12 EYLÜL 1980 DARBESİ Ptsi Haz. 02, 2008 3:33 pm

Sıkıyönetim uygulamasının kaldırılması

Sıkıyönetim uygulamasının tarihlere göre kaldırıldığı iller:

19 Mart 1984	Bilecik, Bitlis, Burdur, Çanakkale, Çankırı, Gümüşhane, Isparta, Kastamonu, Kırklareli, Kırşehir, Kütahya, izmir, Sinop
19 Temmuz 1984	Afyon, Amasya, Aydın, Balıkesir, Bolu, Çorum, Muğla, Nevşehir, Niğde, Rize, Sakarya, Tekirdağ, Yozgat
19 Kasım 1984	Denizli, Giresun, Kayseri, Konya, Manisa, Uşak
18 Mart 1985	Antalya, Bursa, Eskişehir, Hakkari, İçel, Kocaeli, Malatya, Kahramanmaraş, Samsun, Sivas, Tokat, Zonguldak
19 Temmuz 1985	Ankara, Artvin, Edirne, Erzincan, İzmir, Ordu
19 Eylül 1985	Trabzon
19 Kasım 1985	Adana, Adıyaman, Ağrı, Erzurum, Gaziantep, Hatay, İstanbul, Kars
19 Mart 1986	Bingöl, Elazığ, Tunceli, Şanlıurfa
19 Mart 1987	Van
19 Temmuz 1987	Diyarbakır, Mardin, Siirt

Darbenin sonuçları

650.000 kişi göz altına alındı.
1 milyon 683 bin kişi fişlendi.
Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.
7 bin kişi için idam cezası istendi.
517 kişiye idam cezası verildi.
Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı (26 siyasi suçlu, 23 adli suçlu, 1'i Asala militanı).
İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis'e gönderildi.
71 bin kişi TCK'nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı.
98 bin 404 kişi örgüt üyesi olmak suçundan yargılandı.
388 bin kişiye pasaport verilmedi.
30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.
14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.
30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti.
300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.
171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.
937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.
23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.
3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.
400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi.
Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi.
31 gazeteci cezaevine girdi.
300 gazeteci saldırıya uğradı.
3 gazeteci silahla öldürüldü.
Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.
13 büyük gazete için 303 dava açıldı.
39 ton gazete ve dergi imha edildi.
Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi.
144 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.
14 kişi açlık grevinde öldü.
16 kişi kaçarken vuruldu.
95 kişi çatışmada öldü.
73 kişiye doğal ölüm raporu verildi.
43 kişinin intihar ettiği bildirildi.

Kaynak:

Kaynakça

İlgili maddeler

Özlü Sözler ["11 Eylül 1980 günü, Sıkıyönetim'e rağmen ülkenin her yerinde oluk
oluk kan akıyordu. Nasıl oldu da 24 saat sonra her tarafta silahlar
sustu ve her yer sütliman oldu ?" Süleyman Demirel, 12 Eylül 1984.

"11 Eylül 1980'de Milli İstihbarat Teşkilatı ülkenin Başbakanı'na Angara'da olan biteni anlatmak yerine, Angola'daki olaylar hakkında rapor veriyordu" Süleyman Demirel, 12 Eylül 1984.